5 cách dùng cây nữ lang chữa mất ngủ hiệu quả, an toàn theo y học

Thường xuyên mất ngủ khiến cơ thể mệt mỏi, tinh thần suy kiệt, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Trong y học cổ truyền và hiện đại, cây nữ lang được đánh giá cao nhờ tác dụng an thần tự nhiên, giúp cải thiện giấc ngủ hiệu quả. Bài viết dưới đây sẽ hướng dẫn cách dùng cây nữ lang chữa mất ngủ an toàn.

Tìm hiểu về cây nữ lang

Cây nữ lang (Valeriana Officinalis) là một loài thảo dược lâu đời, có nguồn gốc từ châu Âu và một số vùng thuộc châu Á. Loài cây này thuộc họ Valerianaceae, thường mọc ở nơi ẩm ướt, có thân thẳng, hoa nhỏ màu hồng nhạt hoặc trắng, rễ có mùi đặc trưng. Trong y học, phần được sử dụng phổ biến nhất là rễ và thân rễ vì chứa nhiều hoạt chất sinh học có lợi.

Thành phần hóa học chính trong cây nữ lang gồm các acid valerenic, valepotriates, dẫn xuất iridoid và tinh dầu bay hơi. Trong tinh dầu có các chất như bornyl acetate, camphene, valerenal,… tạo nên mùi thơm đặc trưng và góp phần vào hoạt tính sinh học của dược liệu. Ngoài ra, cây còn chứa flavonoid, alkaloid và các hợp chất chống oxy hóa tự nhiên khác.

Nhờ đặc tính hóa học phong phú, cây nữ lang được nghiên cứu và ứng dụng rộng rãi trong dược phẩm ở nhiều quốc gia. Dạng bào chế thường thấy là trà thảo dược, viên nang, cao chiết hoặc tinh dầu, dùng để hỗ trợ sức khỏe thần kinh và tâm trạng.

Cây nữ lang được ứng dụng vào y học tại nhiều quốc gia

Cây nữ lang chữa mất ngủ như thế nào?

Trong cả y học hiện đại lẫn y học cổ truyền, cây nữ lang (Valeriana officinalis) được xem là một giải pháp tự nhiên, có cơ sở khoa học rõ ràng và hiệu quả trong hỗ trợ điều trị rối loạn giấc ngủ.

Tác động lên hệ thần kinh trung ương

Theo y học hiện đại, rễ cây nữ lang chứa nhiều hợp chất có hoạt tính sinh học mạnh như acid valerenic, valepotriates và gamma-aminobutyric acid (GABA). GABA là chất dẫn truyền thần kinh ức chế chủ yếu trong não, giúp giảm hưng phấn, thư giãn não bộ và ổn định cảm xúc. Acid valerenic có khả năng ức chế enzym GABA-transaminase, enzym làm thoái hóa GABA, từ đó giúp kéo dài tác động làm dịu thần kinh. Valepotriates và các dẫn xuất iridoid khác cũng hỗ trợ ổn định hoạt động thần kinh, cải thiện trạng thái tinh thần.

Về mặt y học cổ truyền, nữ lang được quy vào nhóm dược liệu có tính ôn, vị ngọt, tác dụng an thần, dưỡng tâm, ích trí. Thầy thuốc cổ truyền thường sử dụng nữ lang trong các bài thuốc điều hòa tâm can, giúp người bệnh dễ ngủ, giảm hồi hộp, lo âu.

Cân bằng chu kỳ ngủ tự nhiên

Cây nữ lang giúp điều chỉnh chu kỳ ngủ – thức thông qua những tác động sinh lý học đã được nghiên cứu:

• Thúc đẩy quá trình đi vào giấc ngủ sinh lý: Một số nghiên cứu EEG cho thấy nữ lang kích thích sản sinh sóng alpha trong não, một biểu hiện đặc trưng của trạng thái thư giãn, giúp cơ thể dễ dàng bước vào pha đầu tiên của giấc ngủ một cách tự nhiên.
• Cải thiện chất lượng giấc ngủ: Sử dụng chiết xuất nữ lang giúp kéo dài thời gian ngủ sâu, giảm số lần tỉnh giấc trong đêm, giúp người bệnh thức dậy với trạng thái tỉnh táo hơn, ít mệt mỏi vào buổi sáng.
• Giảm thời gian để chìm vào giấc ngủ (Sleep Onset Latency): Nghiên cứu lâm sàng tại Đức và Thụy Sĩ cho thấy chiết xuất nữ lang giúp rút ngắn thời gian đi vào giấc ngủ trung bình từ 15 – 20 phút, đặc biệt hiệu quả ở người bị rối loạn giấc ngủ nhẹ đến trung bình.

An thần, giảm lo âu

Không chỉ giúp ngủ ngon hơn, cây nữ lang còn có tác dụng an thần nhẹ, hỗ trợ giảm lo âu, căng thẳng. Theo y học hiện đại, các hoạt chất như valerenal, valerenol và dẫn xuất flavonoid trong cây nữ lang có khả năng tương tác với thụ thể GABA-A, tương tự như cơ chế của thuốc an thần nhóm benzodiazepine, nhưng không gây phụ thuộc hoặc suy giảm trí nhớ.

Trong y học cổ truyền, cây nữ lang chữa mất ngủ thường được kết hợp với các vị thuốc khác như liên nhục, táo nhân, viễn chí để tăng cường hiệu quả dưỡng tâm, an thần. Sự phối hợp này giúp điều hòa khí huyết, thư can – giải uất, từ đó giúp người bệnh ngủ ngon, ngủ sâu và bớt mộng mị.

Hướng dẫn cách dùng cây nữ lang trị mất ngủ

Dùng cây nữ lang chữa mất ngủ được ứng dụng trong cả y học hiện đại và cổ truyền. Tuy nhiên, để phát huy hiệu quả tối đa và đảm bảo an toàn, người dùng cần biết cách sử dụng phù hợp với từng dạng bào chế.

Trà rễ nữ lang chữa mất ngủ

Hãm trà là cách dùng cây nữ lang chữa mất ngủ đơn giản và phổ biến nhất. Người dùng có thể sử dụng rễ cây đã phơi khô, đem hãm với nước sôi như uống trà hằng ngày. Liều dùng thông thường là 2 – 3 gram rễ khô mỗi lần. Nên uống trà vào buổi tối, trước khi đi ngủ khoảng 30 – 60 phút để đạt hiệu quả thư giãn thần kinh, hỗ trợ giấc ngủ. Tránh dùng vào ban ngày vì có thể gây buồn ngủ, ảnh hưởng đến sự tỉnh táo.

Dùng bột rễ nữ lang chữa mất ngủ

Rễ cây nữ lang có thể được nghiền thành bột mịn và bảo quản trong lọ kín. Mỗi lần dùng khoảng 3 – 5 gram, pha với nước ấm hoặc sữa ấm uống vào buổi tối. Dạng bột giúp hấp thu nhanh, tiện sử dụng và có thể phối hợp với các loại bột thảo dược khác như lạc tiên, tâm sen để tăng hiệu quả an thần.

Tinh dầu cây nữ lang thư giãn tinh thần

Tinh dầu được chiết xuất từ rễ cây nữ lang, có mùi đặc trưng, thường dùng trong liệu pháp mùi hương (aromatherapy). Bạn có thể nhỏ 1 – 2 giọt tinh dầu vào máy khuếch tán hoặc bát nước nóng để xông phòng trước khi ngủ. Ngoài ra, bạn cũng có thể nhỏ lên khăn tay, gối hoặc dùng tinh dầu để massage nhẹ vùng thái dương. Mùi hương từ tinh dầu nữ lang giúp làm dịu thần kinh, giảm căng thẳng, hỗ trợ giấc ngủ tự nhiên.

Sản phẩm chiết xuất từ cây nữ lang trị mất ngủ

Các sản phẩm chiết xuất từ cây nữ lang có thể ở dạng nước hoặc viên nén, được tiêu chuẩn hóa về hàm lượng hoạt chất nên tiện lợi và dễ dàng kiểm soát liều dùng hơn:

• Chiết xuất dạng nước: Thường được đóng chai nhỏ giọt, có thể dùng 1 – 2 ml/lần pha với nước ấm hoặc uống trực tiếp trước giờ đi ngủ. Dạng này hấp thu nhanh, thích hợp với người cần tác dụng tức thời.
• Sản phẩm dạng viên nén: Viên nén là dạng thực phẩm bảo vệ sức khỏe hoặc thuốc không kê đơn (OTC) chứa chiết xuất chuẩn hóa từ cây nữ lang.

Lưu ý: Nên tuân thủ liều dùng và thời gian sử dụng theo hướng dẫn của nhà sản xuất. Có thể tham khảo ý kiến từ các chuyên gia y tế nếu bạn đang sử dụng thuốc điều trị.

Bài thuốc dân gian từ cây nữ lang

Trong y học cổ truyền, cây nữ lang thường được kết hợp với các vị thuốc khác để tăng hiệu quả an thần. Dưới đây là một số bài thuốc dùng cây nữ lang chữa mất ngủ:

• Thân và rễ cây nữ lang 15g, lá vông 15 và lạc tiên 20g, đem sắc với 400ml nước còn lại 200ml, chia làm 2 lần uống trong ngày (sáng và tối). Bài thuốc này có tác dụng dưỡng tâm, an thần, hỗ trợ ngủ ngon, giảm lo âu và trằn trọc.
• Nữ lang 20g, trinh nữ 20g, sắc với 400ml nước, đun còn khoảng 200ml, chia làm 2 lần uống trong ngày, nên uống vào buổi chiều và tối. Bài thuốc có tác dụng giảm đau, an thần, thư giãn cơ bắp, hỗ trợ ngủ sâu, cải thiện giấc ngủ.
• Cây nữ lang 10g, bạch quả 5g, hoa nhài 5g, cam thảo 5g, sắc tất cả cùng với 1 lít nước trong 20 phút, nên uống vào buổi tối để đạt hiệu quả cao. Đây là bài thuốc có tác dụng an thần, giúp người dùng dễ ngủ và có giấc ngủ ngon.

Rễ cây nữ lang là bộ phận được sử dụng nhiều trong các bài thuốc y học cổ truyền

Xem thêm: Các loại thảo dược chữa mất ngủ

Ai có thể dùng cây nữ lang chữa mất ngủ?

Những người có thể dùng cây nữ lang chữa mất ngủ:

• Người trưởng thành bị mất ngủ nhẹ đến trung bình, thường xuyên khó ngủ, ngủ không sâu giấc, hay tỉnh giấc giữa đêm, mất ngủ do căng thẳng, áp lực công việc, rối loạn nhịp sinh học.
• Người lớn tuổi bị suy giảm chất lượng giấc ngủ, cây nữ lang giúp điều hòa giấc ngủ sinh lý, ít gây lệ thuộc như thuốc ngủ tổng hợp.
• Người bị lo âu nhẹ, rối loạn thần kinh thực vật, người hay hồi hộp, tim đập nhanh, bồn chồn, có thể dùng để ổn định hệ thần kinh.
• Người muốn thay thế hoặc giảm liều thuốc ngủ hóa dược.

Ai không nên dùng cây nữ lang?

Những người không nên dùng cây nữ lang:

• Trẻ em dưới 12 tuổi: Hệ thần kinh của trẻ còn đang phát triển, dùng cây nữ lang có thể ảnh hưởng đến hoạt động thần kinh trung ương, chưa được nghiên cứu đầy đủ về độ an toàn ở độ tuổi này.
• Phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú: Một số hoạt chất trong cây nữ lang có thể gây co cơ tử cung hoặc ảnh hưởng đến tuyến sữa và hệ thần kinh của thai nhi/trẻ sơ sinh. Nên tránh dùng trừ khi có chỉ định của bác sĩ.
• Người đang sử dụng thuốc an thần, thuốc ngủ, thuốc chống trầm cảm: Cây nữ lang có thể làm tăng tác dụng của các thuốc này, gây buồn ngủ quá mức, chóng mặt, giảm tỉnh táo. Cần hỏi ý kiến bác sĩ nếu muốn kết hợp.
• Người chuẩn bị phẫu thuật hoặc vừa phẫu thuật: Cây nữ lang có thể tương tác với thuốc gây mê hoặc thuốc chống đông máu, nên ngưng dùng ít nhất 2 tuần trước phẫu thuật.
• Người bị rối loạn chức năng gan nặng: Một số hoạt chất trong nữ lang chuyển hóa qua gan, người suy gan cần thận trọng vì có thể gây rối loạn chức năng gan.

Liều lượng sử dụng an toàn của cây nữ lang

Liều lượng sử dụng an toàn của cây nữ lang tùy thuộc vào dạng bào chế. Với rễ khô, liều dùng phổ biến là 2 – 3 gram mỗi lần, hãm trà hoặc sắc uống. Với dạng chiết xuất chuẩn hóa (viên nén hoặc dạng lỏng) thường dùng liều 300 – 600 mg/ngày, chia 1 – 2 lần theo hướng dẫn sản phẩm. Nên sử dụng trước khi ngủ khoảng 30 phút đến 2 giờ.

Không nên dùng quá 4 tuần liên tục nếu không có chỉ định của bác sĩ. Tránh phối hợp cùng thuốc an thần, rượu bia vì có thể gây buồn ngủ quá mức và ảnh hưởng thần kinh.

Những tác dụng phụ của cây nữ lang

Mặc dù cây nữ lang được xem là an toàn khi dùng ngắn hạn, nhưng vẫn có thể gây ra một số tác dụng phụ, chẳng hạn như:

• Buồn ngủ kéo dài, chóng mặt, mệt mỏi.
• Đau đầu nhẹ, rối loạn tiêu hóa (buồn nôn, đau bụng).
• Cảm giác uể oải, thiếu tập trung vào ban ngày.
• Phản ứng dị ứng nhẹ (ngứa, nổi mẩn).
• Trường hợp hiếm gặp như tim đập nhanh, ảo giác (khi dùng quá liều).

Nếu xuất hiện các dấu hiệu bất thường trong quá trình dùng cây nữ lang chữa mất ngủ bạn nên ngưng sử dụng và tham khảo ý kiến bác sĩ để điều chỉnh liều lượng hoặc thay đổi phương pháp điều trị.

Biện pháp cải thiện khác kết hợp với cây nữ lang chữa mất ngủ

Bên cạnh sử dụng cây nữ lang trị mất ngủ, người bệnh nên kết hợp thêm các biện pháp sau để tăng cường hiệu quả điều trị:

• Thiết lập giờ ngủ – thức cố định: Duy trì lịch sinh hoạt đều đặn giúp điều hòa đồng hồ sinh học, hỗ trợ não bộ dễ dàng nhận diện thời điểm nghỉ ngơi.
• Hạn chế thiết bị điện tử trước khi ngủ: Ánh sáng xanh từ điện thoại, máy tính có thể ức chế sản sinh melatonin – hormone giúp ngủ ngon.
• Tập thư giãn trước khi ngủ: Thiền, hít thở sâu, tắm nước ấm hoặc nghe nhạc nhẹ giúp giảm căng thẳng thần kinh, tạo điều kiện thuận lợi cho giấc ngủ.
• Tăng cường vận động nhẹ ban ngày: Đi bộ, yoga hoặc tập thể dục nhẹ giúp cơ thể tiêu hao năng lượng, dễ ngủ hơn vào buổi tối.
• Không dùng caffeine, rượu, nicotin vào buổi tối: Các chất này gây kích thích thần kinh, làm khó ngủ hoặc giấc ngủ chập chờn.
• Duy trì môi trường ngủ lý tưởng: Phòng ngủ cần yên tĩnh, thoáng khí, ánh sáng dịu và nhiệt độ phù hợp để kích thích giấc ngủ tự nhiên.

Vận động nhẹ vào buổi tối có thể giúp bạn đi vào giấc ngủ dễ dàng hơn

Nhiều nghiên cứu cho thấy, khi cơ thể thường xuyên chịu áp lực như stress, tiếp xúc với khói thuốc, rượu bia hoặc môi trường ô nhiễm, lượng gốc tự do trong cơ thể có xu hướng tăng mạnh. Đây chính là nguyên nhân sâu xa dẫn đến tình trạng suy giảm chức năng não, giảm khả năng tập trung và gây rối loạn giấc ngủ.

Gốc tự do có xu hướng nhắm vào các mô chứa nhiều chất béo, chẳng hạn như não. Do mang điện tử đơn lẻ, chúng luôn tìm cách “cướp” điện tử từ phân tử khác, tạo ra chuỗi phản ứng oxy hóa bất lợi, khiến lượng gốc tự do ngày càng tăng nhanh. Chúng không ngừng tấn công nội mạc mạch máu, gây tổn thương, góp phần hình thành mảng xơ vữa và cục máu đông. Điều này làm gián đoạn lưu thông máu và oxy lên não, từ đó dẫn đến tình trạng mất ngủ, ngủ chập chờn.

Vì vậy, chúng ta cần hỗ trợ giấc ngủ và bảo vệ chức năng thần kinh bằng cách ức chế quá trình hình thành gốc tự do. Bộ đôi hoạt chất từ Blueberry và Ginkgo Biloba đã được nghiên cứu cho thấy hiệu quả trong việc chống oxy hóa, thúc đẩy tuần hoàn máu lên não, cải thiện trí nhớ và hỗ trợ phòng ngừa đột quỵ. Đây cũng là giải pháp hỗ trợ tự nhiên giúp người mất ngủ dễ ngủ và ngủ sâu giấc hơn.

Câu hỏi liên quan về việc chữa mất ngủ bằng cây nữ lang

Một số câu hỏi sau sẽ giúp bạn nắm rõ thêm nhiều thông tin cần thiết khi áp dụng cách thức dùng cây nữ lang trị mất ngủ:

Cây nữ lang có gây nghiện không?

Cây nữ lang không gây nghiện như một số thuốc ngủ hóa dược. Các nghiên cứu cho thấy hoạt chất trong nữ lang không làm tăng ngưỡng dung nạp hay gây phụ thuộc thần kinh, nếu sử dụng đúng liều lượng và thời gian khuyến nghị. Tuy nhiên, không nên lạm dụng hoặc dùng liên tục trong thời gian dài mà không theo hướng dẫn y tế.

Có thể sử dụng cây nữ lang mỗi ngày không?

Có thể, nhưng cần tuân thủ liều lượng an toàn. Dùng hằng ngày trong thời gian ngắn (2 – 4 tuần) được xem là an toàn với phần lớn người trưởng thành. Nếu cần kéo dài thời gian sử dụng, nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y học cổ truyền để được tư vấn cụ thể, tránh ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương.

Cây nữ lang có gây buồn ngủ ban ngày không?

Có thể xảy ra nếu dùng liều cao hoặc dùng vào ban ngày, tác dụng an thần của cây nữ lang có thể kéo dài, gây cảm giác buồn ngủ, mệt mỏi vào buổi sáng hôm sau. Do đó, nên dùng trước giờ ngủ khoảng 30 – 60 phút và tránh sử dụng khi cần lái xe, làm việc yêu cầu tập trung cao độ vào sáng sớm hôm sau.

Cây nữ lang là thảo dược an toàn, tự nhiên, có khả năng hỗ trợ cải thiện giấc ngủ hiệu quả thông qua cơ chế an thần và điều hòa thần kinh. Khi sử dụng cây nữ lang chữa mất ngủ đúng cách, kết hợp với lối sống lành mạnh sẽ trở thành giải pháp hữu ích cho người mất ngủ, khó ngủ kéo dài. Tuy nhiên, cần lưu ý về liều lượng và đối tượng sử dụng để đảm bảo hiệu quả và tránh tác dụng phụ.