Ngủ ngáy là bệnh gì? Nguyên nhân, triệu chứng và chẩn đoán

Nhiều người nghĩ ngủ ngáy vô hại, nhưng thực tế, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo các bệnh lý hô hấp hoặc tim mạch nghiêm trọng. Việc tìm hiểu nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị ngủ ngáy không chỉ giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ, mà còn ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm có thể ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài.

Ngủ ngáy là gì?

Ngủ ngáy là hiện tượng phát ra âm thanh trong lúc ngủ, âm thanh nhịp nhàng, thở hổn hển hoặc khịt mũi phát ra khi thở. Ngủ ngáy có thể ảnh hưởng đến sức khỏe nếu tiếng ngáy to và gây khó chịu.

Nhận biết triệu chứng ngủ ngáy

Ngáy ngủ là tình trạng phổ biến ở nhiều người. Ngủ ngáy không chỉ thể hiện ở tiếng ngáy khi ngủ mà còn đi kèm một số triệu chứng khác, tùy mức độ nghiêm trọng:

• Tiếng ngáy khi ngủ có thể đều đều theo nhịp thở hoặc ngắt quãng, âm lượng nhẹ hoặc rất to.
• Ngưng thở tạm thời trong lúc ngủ (thường do hội chứng ngưng thở khi ngủ).
• Thức dậy với cảm giác mệt mỏi, khô họng hoặc đau đầu buổi sáng.
• Buồn ngủ ban ngày và giảm tập trung, dễ cáu gắt.
• Ngủ không sâu giấc hoặc thường xuyên trở mình, trằn trọc.
• Ở một số trường hợp nặng, có thể kèm hụt hơi, thở hổn hển khi ngủ.

Nếu tiếng ngáy đi kèm các triệu chứng như ngưng thở, mệt mỏi kéo dài hoặc đau đầu buổi sáng, bạn nên đi khám để được chẩn đoán và điều trị sớm.

Nguyên nhân ngủ ngáy là do đâu?

Một số yếu tố có thể góp phần gây ra chứng ngáy ngủ, bao gồm giải phẫu miệng và xoang, lượng rượu tiêu thụ, dị ứng, cảm lạnh và trọng lượng cơ thể. Khi chuyển từ trạng thái ngủ nông sang ngủ sâu, các cơ ở vòm miệng mềm, lưỡi và cổ họng giãn ra, có khả năng dẫn đến tắc nghẽn một phần đường thở và rung động ở các mô cổ họng. Đường thở càng hẹp, luồng khí càng mạnh, làm tăng cường độ rung động của mô và tăng âm lượng tiếng ngáy.

1. Giải phẫu miệng

Cằm nhỏ, cổ ngắn, vòm miệng thấp, dày, mềm hoặc mô họng dư thừa ở những người thừa cân có thể làm hẹp đường thở. Lưỡi gà dài, mô hình tam giác treo ở phía sau vòm miệng mềm, có thể cản trở luồng không khí và khuếch đại rung động.

2. Tiêu thụ rượu

Uống quá nhiều rượu trước khi đi ngủ làm giãn các cơ ở cổ họng, làm giảm khả năng phòng vệ tự nhiên chống lại tình trạng tắc nghẽn đường thở và gây ra chứng ngáy ngủ.

3. Các vấn đề về mũi

Nghẹt mũi mãn tính do viêm mũi dị ứng hoặc lệch vách ngăn mũi có thể góp phần gây ngáy ngủ bằng cách cản trở luồng không khí bình thường.

4. Thiếu ngủ

Ngủ không đủ giấc có thể khiến cổ họng giãn ra nhiều hơn, có khả năng làm trầm trọng thêm tình trạng ngáy ngủ.

5. Tư thế ngủ

Ngáy ngủ thường rõ rệt hơn khi ngủ nằm ngửa vì lực hấp dẫn tác động lên cổ họng có xu hướng làm hẹp đường thở.

Ngáy ngủ có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ của người chung giường hoặc chung phòng.

Các yếu tố nguy cơ

Một số yếu tố có thể làm tăng khả năng xuất hiện hoặc khiến hiện tượng ngủ ngáy nặng hơn, bao gồm:

• Giới tính: Nam giới có xu hướng ngáy nhiều hơn và có nguy cơ mắc chứng ngưng thở khi ngủ cao hơn.
• Cân nặng: Người thừa cân hoặc béo phì có xu hướng ngáy nhiều hơn hoặc mắc chứng ngưng thở khi ngủ.
• Giải phẫu đường thở: Đường thở hẹp, amidan lớn… có thể góp phần gây hẹp đường thở và gây ra ngáy ngủ. Các bất thường về cấu trúc đường thở như lệch vách ngăn mũi hoặc nghẹt mũi mãn tính làm tăng nguy cơ ngáy ngủ.
• Tiêu thụ rượu: Tiêu thụ rượu làm giãn các cơ ở cổ họng, làm tăng khả năng ngáy ngủ.
• Tiền sử gia đình: Gia đình có người ngáy to hoặc ngưng thở khi ngủ có thể cho thấy cơ địa di truyền, làm tăng nguy cơ mắc chứng ngưng thở khi ngủ (OSA).

Ngủ ngáy là dấu hiệu của bệnh gì?

Ngáy là hiện tượng phổ biến và bình thường đối với nhiều người. Trên thực tế, hầu như ai cũng từng ngáy vào một thời điểm nào đó, kể cả trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

Tuy nhiên, ngủ ngáy có thể là một triệu chứng phổ biến, thường liên quan đến rối loạn hô hấp khi ngủ, đáng chú ý nhất là chứng ngưng thở khi ngủ.

Ngủ ngáy có sao không? Có nguy hiểm không?

Ngủ ngáy không chỉ là tiếng ồn gây khó chịu cho người xung quanh mà còn có thể là dấu hiệu cảnh báo các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Khi ngủ ngáy, không khí đưa vào cơ thể bị cản trở khiến oxy trong máu giảm, từ đó ảnh hưởng đến tim, não và toàn bộ cơ thể.

Một số tác hại của ngủ ngáy có thể kể đến:

• Ngủ không sâu, dễ tỉnh giấc, gây mệt mỏi và mất tập trung vào ban ngày.
• Chứng ngưng thở khi ngủ làm tăng áp lực lên tim, dễ dẫn tới cao huyết áp, đột quỵ và rối loạn nhịp tim.
• Ảnh hưởng trí nhớ và khả năng tập trung của não bộ.
• Nguy cơ béo phì, tiểu đường type 2 cao hơn.
• Buồn ngủ ban ngày khiến các phản xạ chậm, dễ xảy ra tai nạn giao thông hoặc lao động.

Ngáy khi ngủ có thể cảnh báo một số bệnh lý nguy hiểm, đặc biệt là chứng ngưng thở khi ngủ hoặc bất thường đường hô hấp.

Nếu bạn ngủ ngáy thường xuyên, đặc biệt kèm ngưng thở, đau đầu buổi sáng, mệt mỏi kéo dài, hãy đi khám sớm để được chẩn đoán và điều trị, tránh biến chứng nguy hiểm.

Cách chẩn đoán hiện tượng ngủ ngáy

Bệnh ngủ ngáy thì dễ phát hiện nhưng để chẩn đoán nguyên nhân gây ra thì người bệnh cần thăm khám bởi các bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng, thần kinh… Các bước thăm khám bao gồm:

1. Tiền sử và khám sức khỏe

Trong quá trình đánh giá y tế, bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh và khám sức khỏe tổng quát để xác định các dấu hiệu hoặc triệu chứng của bệnh lý khác, chẳng hạn như chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn. Bác sĩ cũng có thể hỏi về kiểu ngáy và các thông tin từ bạn đời (nếu có), để đánh giá mức độ nghiêm trọng của tình trạng này. Nếu trẻ em ngủ ngáy, khi đánh giá, bác sĩ sẽ hỏi về tần suất và mức độ nghiêm trọng của chứng ngáy.

2. Kiểm tra giấc ngủ

Kiểm tra giấc ngủ có thể được thực hiện tại nhà hoặc tại trung tâm giấc ngủ, tùy thuộc vào triệu chứng của bạn. Một xét nghiệm chẩn đoán giấc ngủ gọi là đa ký giấc ngủ sẽ ghi lại sóng não, mức oxy trong máu, nhịp tim, nhịp thở, các giai đoạn ngủ, cũng như chuyển động của mắt và chân trong suốt quá trình nghiên cứu.

3. Kiểm tra hình ảnh

Bác sĩ có thể chỉ định người bệnh chụp X-quang hoặc chụp CT đường thở để kiểm tra xem có vấn đề về cấu trúc đường thở như vách ngăn mũi lệch hay không.

Cách điều trị nào giúp hết ngủ ngáy?

Có nhiều cách điều trị giúp giảm hoặc hết bệnh ngủ ngáy, tùy thuộc vào nguyên nhân gây ngáy và mức độ nghiêm trọng. Dưới đây là các phương pháp thường được áp dụng:

1. Điều trị không phẫu thuật

Thay đổi lối sống là biện pháp điều trị tại nhà hữu ích và có thể hiệu quả với những nguyên nhân do không phải bệnh lý. Người bị ngáy ngủ nên giảm cân, ngủ đủ giấc, điều chỉnh tư thế ngủ, kiêng uống rượu trước khi đi ngủ và điều trị tình trạng nghẹt mũi mãn tính do dị ứng.

Nếu hiện tượng ngủ ngáy là do chứng ngưng thở khi ngủ, bác sĩ có thể khuyên người bệnh:

• Sử dụng dụng cụ hỗ trợ miệng giúp mở đường thở. Tuy nhiên, chúng có thể gây khó chịu ở mặt, đau hàm, tiết nước bọt quá nhiều và khô miệng.
• Áp lực đường thở dương liên tục (CPAP) có thể điều trị chứng ngáy ngủ liên quan đến chứng ngưng thở khi ngủ. Người bệnh phải đeo một loại mặt nạ đặc biệt được kết nối với máy đưa khí nén vào đường thở để giữ cho đường thở luôn mở trong khi ngủ.

2. Phẫu thuật

Các phương pháp phẫu thuật thường được áp dụng cho người bệnh ngáy ngủ do bệnh lý:

• Phẫu thuật tạo hình vòm miệng lưỡi gà bằng laser Er-YAG không cắt bỏ (LAUP) bao gồm xử lý nhiệt vùng vòm miệng mềm và mô xung quanh bằng laser Er-YAG. Thủ thuật này an toàn và hiệu quả trong việc giảm ngáy và mở rộng đường thở. Ngoài ra, thủ thuật này có thể được thực hiện ngoại trú.
• Phẫu thuật đường hô hấp trên, chẳng hạn như phẫu thuật tạo hình vòm hầu lưỡi gà (UPPP) để cắt bỏ các mô thừa trong cổ họng hoặc phẫu thuật đẩy hàm trên và hàm dưới (MMA) để đưa hàm trên và hàm dưới về phía trước nhằm mở đường thở. Phương pháp cắt bỏ mô bằng sóng cao tần sử dụng năng lượng sóng cao tần để giảm độ dày mô ở vòm miệng mềm, lưỡi hoặc mũi. Kích thích dây thần kinh hạ thiệt giúp ngăn lưỡi chèn ép đường thở trong khi thở.

Xem thêm: 11 cách trị ngủ ngáy hiệu quả và nhanh ngay tại nhà

Phòng ngừa chứng ngủ ngáy ra sao?

Để ngăn ngừa chứng ngủ ngáy, bạn có thể thử:

• Duy trì cân nặng hợp lý: Người thừa cân có nhiều mô thừa ở cổ họng, góp phần gây ra chứng ngáy ngủ. Giảm đi cân nặng dư thừa có thể giúp giảm ngáy ngủ hiệu quả.
• Ngủ nghiêng: Nằm ngửa khiến lưỡi bạn bị tụt về phía sau, làm hẹp đường thở và gây tắc nghẽn một phần luồng khí. Để có tư thế nằm ngủ thoải mái và hạn chế ngáy, bạn có thể thử khâu một quả bóng tennis vào sau áo ngủ.
• Nâng đầu giường lên khoảng 10cm để cải thiện luồng không khí. Một chiếc gối chống ngáy cũng có thể giữ đầu bạn ở đúng vị trí.
• Tránh uống đồ uống có cồn ít nhất hai giờ trước khi đi ngủ và thông báo cho bác sĩ về tình trạng ngáy của bạn trước khi dùng thuốc an thần. Cả thuốc an thần và rượu đều ức chế hệ thần kinh trung ương, dẫn đến giãn cơ quá mức, bao gồm cả cơ ở cổ họng.
• Ngủ ít nhất 7-8 tiếng mỗi đêm.
• Bỏ thuốc lá có thể giúp giảm chứng ngáy ngủ.
• Sử dụng miếng dán mũi có thể mở rộng đường mũi và cải thiện hô hấp. Miếng nong mũi ngoài và miếng dán cứng bên ngoài lỗ mũi, có thể giảm sức cản luồng khí, giúp thở dễ chịu hơn. Tuy nhiên, miếng dán mũi và dụng cụ nong mũi ngoài có thể không hiệu quả đối với những người bị ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn.
• Điều trị tình trạng nghẹt mũi hoặc tắc nghẽn do dị ứng hoặc lệch vách ngăn mũi.

Khi nào thì nên đi khám?

Nếu tình trạng ngáy kéo dài, âm thanh quá to bất thường làm ảnh hưởng đến người khác, kèm theo hiện tượng ngưng thở khi ngủ, thở hổn hển hoặc giật mình tỉnh giấc thì rất đáng lo ngại. Ngoài ra, những người thường xuyên buồn ngủ vào ban ngày, đau đầu vào buổi sáng, khô họng khi thức dậy cũng cần thăm khám và tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng, hô hấp hoặc giấc ngủ.

Nếu gặp hiện tượng ngủ ngáy thường xuyên, bạn nên thăm khám sớm để có biện pháp can thiệp hiệu quả.

Câu hỏi liên quan

Một số thắc mắc liên quan đến ngủ ngáy bao gồm:

1. Ngáy có tự hết không?

Ngáy khi ngủ có thể tự hết nếu nguyên nhân chỉ là tạm thời như viêm mũi xoang, dị ứng, cảm lạnh… khi đường thở thông thoáng, tiếng ngáy sẽ giảm hoặc biến mất. Tuy nhiên, nếu nguyên nhân ngáy ngủ do bất thường cấu trúc đường hô hấp, béo phì, thói quen sinh hoạt không lành mạnh, hội chứng ngưng thở khi ngủ, tình trạng ngáy thường không tự hết, thậm chí nặng dần theo thời gian.

2. Ngáy có di truyền không?

Ngáy khi ngủ có thể liên quan đến yếu tố di truyền giải phẫu đường hô hấp như vòm họng hẹp, lưỡi gà dài, hàm nhỏ hoặc vách ngăn mũi lệch. Nếu có người thân trong gia đình ngủ ngáy, bạn có nguy cơ cao hơn do kế thừa cấu trúc này. Ngoài ra, một số tình trạng như béo phì, dị ứng, hội chứng ngưng thở khi ngủ cũng có yếu tố di truyền.

3. Làm sao biết ngủ ngáy nếu ngủ 1 mình?

Nếu bạn sống một mình, bạn có thể thử nhiều cách để nhận biết mình có ngủ ngáy hay không, cụ thể như:

• Dùng ứng dụng ghi âm giấc ngủ như: SnoreLab, Sleep Cycle, Pillow… để ghi lại âm thanh và phân tích mức độ ngáy ngủ.
• Sử dụng thiết bị đeo thông minh như đồng hồ thông minh, các loại vòng tay theo dõi giấc ngủ tích hợp tính năng ghi âm và đo chất lượng hô hấp.
• Quan sát triệu chứng ban ngày xem có thường xuyên mệt mỏi, buồn ngủ, đau đầu buổi sáng, khô họng hoặc mất tập trung hay không, nếu có thì có thể là dấu hiệu ngủ ngáy.
• Kiểm tra dấu hiệu khác như gối có vết nước dãi, cổ họng đau rát khi thức dậy, hoặc hơi thở nặng nề khi ngủ trưa.

Nếu các dấu hiệu này xuất hiện thường xuyên, đặc biệt kèm ngưng thở khi ngủ, bạn nên đi khám để được chẩn đoán chính xác.

Ngủ ngáy không chỉ là vấn đề gây phiền toái cho những người xung quanh mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ sức khỏe của chính người có biểu hiện này. Việc nhận biết sớm triệu chứng, phát hiện dấu hiệu bất thường và thăm khám kịp thời sẽ giúp chẩn đoán chính xác nguyên nhân, từ đó có hướng điều trị hiệu quả giúp người bệnh có giấc ngủ trọn vẹn và bảo vệ sức khỏe toàn diện.